Bij de D wist ik meteen welke filosoof ik hier wilde neerzetten: Damasio
António Damásio is een Portugees neuroloog en schrijver die in de VS woont en werkt. Hij is dus eigenlijk niet in eerste instantie een filosoof. Door sommigen wordt hij een ‘neurofilosoof ' genoemd. Hij houdt zich namelijk onder meer bezig met de ontwikkeling van het bewustzijn. Hij verzet zich tegen de nog steeds gangbare opvatting, die door de zeventiende eeuwse denker Descartes is geponeerd, dat onze rationaliteit, de menselijke rede, geen boodschap heeft aan het lichaam en aan emoties. Kortom dat er een scheiding is tussen lichaam en geest. Volgens hem zijn emoties essentieel voor rationeel denken en sociaal gedrag.
Damasio geeft in zijn werk een biologische verklaring voor de werking van het bewustzijn, waarbij sprake is van verschillende vormen van (lager en hoger) bewustzijn. Hij zette zijn theorie uiteen in het boek 'De vergissing van Descartes; gevoel, verstand en het menselijk brein' (1994) dat bij verschijnen nogal wat stof heeft doen opwaaien.
Damasio gaat er van uit dat het bewustzijn voortkomt uit een ingewikkeld proces van zowel lichamelijk/zintuigelijke gewaarwordingen en ervaringen, primaire en secondaire (sociaal gecodeerde) emoties en rationaliteit.
Hij onderscheid verschillende vormen van bewustzijn:
- het protozelf (men heeft een gevoel van ‘er zijn’)
- het kernzelf (men is zich bewust van het eigen lichaam en van emoties, maar kan hier nog niet op reflecteren)
- het autobiografisch zelf (gekoppeld aan het geheugen en reflectie op eigen daden en voorstellingen). Het autobiografische zelf is zeer nauw verweven met de andere vormen van ‘zelf’.
Voor mij als danser is de theorie van Damasio heel plausibel. Het ervaren van de kennis van het lichaam, (je hoeft niet na te denken bij het uitvoeren van passen en figuren), het worden ondergedompeld in een flow of movement, waarbij een soort euforie kan optreden en waarbij het verstand slechts op de achtergrond een rol speelt, zijn voorbeelden van het samenvallen van verschillende bewustzijnsniveaus.
En welke dansbeweging zou hier bij passen?
Développé
‘Développer’ betekent letterlijk ‘ontwikkelen’ en wordt gebruikt om een beweging aan te duiden die zich als het ware ontwikkelt via een aantal posities.
Vanuit een staande positie op twee benen wordt één been opgetrokken met de teen tegen het andere been en dan als het ware uitgevouwd tot het been helemaal gestrekt is. Dit kan naar voren, naar opzij en naar achteren worden gedaan.
Hoewel er geen voorgeschreven tempo is voor deze beweging, wordt hij vaak langzaam (adagio) uitgevoerd. Het vraagt veel kracht van het werkbeen en een stabiel standbeen. In principe is er bij iedere beweging sprake van ‘ontwikkeling’, maar bij deze beweging is dat heel erg (in)voelbaar.
